Sygnały

W prawidłowych warunkach WMW człowieka kontroluje gatunkową prawidłowość bodźca specyficznego oraz płeć i odpowiedni stopień rozwoju płciowego partnera. Kolejnym etapem kontroli są bardziej szczegółowe cechy osobnicze, związane z rozmaitymi preferencjami. Faza „zalotów”, na równi z rozwijającą się aktywnością bezpośrednio poprzedzającą właściwe zachowanie konsumacyjne, przebiega na gruncie wzajemnej, naprzemiennej wymiany informacji, już to pobudzających, już to hamujących. Informacje te mają charakter behawioralny, motoryczny, mimiczny i pantomimiczny, akustyczny niewerbalny i werbalny. Są one odpowiednio do ewolucyjnego szczebla rozwoju człowieka bardzo zróżnicowane, kulturowo i indywidualnie. Oprócz sygnałów działających powszechnie (typu „prezentacyjnego”) występują też inne, zindywidualizowane kulturowo (Imieliński, 1970) i osobniczo (Imieliński, 1973). Te ostatnie są nabyte na drodze warunkowania odruchowego. Tym sposobem sygnały pierwotnie nie obarczone ładunkiem informacji seksualnej mogą się stać indywidualnie skutecznym bodźcem w interakcji partnerskiej. Może do tego dojść wskutek wielokrotnego powtarzania związku czasowo-następ- czego. Wspomniane bodźce mogą mieć bardzo zróżnicowany charakter, od rzeczowego począwszy (kiedy przedmioty skojarzone z partnerem mogą dynamizować interakcję), poprzez behawioralny (kiedy określone zachowanie się nabiera znaczenia sygnału w interakcji seksualnej, mimo że powszechnie takiego znaczenia nie ma), aż do sygnałów werbalnych, których semantyka została zmieniona na indywidualny użytek konkretnego układu partnerskiego (analogicznie do rozmaitych pieszczotliwych wyrazów, czasem całkowicie nieadekwatnych z punktu widzenia ogólnie obowiązującej semantyki).

Garnitur sygnałów obciążonych informacją seksualną można więc u człowieka podzielić na cztery klasy: 1) mniej lub bardziej powszechnie skuteczne bodźce kluczowe, na przykład kształt kobiecego ciała, kołyszące ruchy bioder kobiet – dla mężczyzn, bądź męska sylwetka ciała – dla kobiet (Tembrock, 1974) 2) zindywidualizowane bodźce wyuczone poprzez imprinting (w rozumieniu używanym w psychologii człowieka), a więc poprzez szybkie i bardzo trwałe uczenie się w sytuacjach silnie obciążonych ładunkiem emocjonalnym 3) zindywidualizowane bodźce wyuczone poprzez wielókrotnie powtarzający się związek czasowy 4) kulturowo uwarunkowane bodźce o regionalnym zasięgu działania. Wydaje się, że w naturalnych warunkach w święcie zwierząt funkcjonują tylko te rodzaje bodźców, które zostały tu wymienione w klasie pierwszej.