Związki chemiczne wykazujące biologiczną aktywność testosteronu

Wyizolowanie chemicznie czystych związków o działaniu hormonalnym pozwoliło na przeprowadzenie szeregu badań fizjologicznych, chemicznych, biochemicznych i klinicznych. W roku 1945 K. Bloch, podając ciężarnej kobiecie znakowany cholesterol, wykazał, że progesteron jest syntetyzowany in vivo z cholesterolu, co dało początek nowej metodyce badań hormonów sterydowych. Najrozmaitsze metody, głównie izotopowe in vivo oraz systemy enzymatyczne in vitro pozwoliły na poznanie dróg syntezy hormonów sterydowych, których głównym prekursorem okazał się progesteron, powstający z cholesterolu przez skrócenie jego łańcucha bocznego.

Związki chemiczne wykazujące biologiczną aktywność testosteronu nazywamy substancjami androgennymi od greckiego słowa andros – mężczyzna. Wszystko wskazuje na to, że testosteron produkowany jest w jądrach w sposób podobny jak w nadnerczach, jakkolwiek ciąg tych reakcji jest mniej poznany. Testosteron razem z androstendionem stanowią układ oksydacyjno-redukcyjny i łatwo przechodzą jeden w drugi. Obydwa te związki oprócz dehydroepiandrosteronu są prekursorami an- drosteronu i etiocholanolonu, które wydalane są z moczem w postaci pochodnych kwasu glukuronowego i kwasu siarkowego. Oprócz testostero- nu i androstendionu w organizmie ludzkim aktywność androgenną wykazuje również dehydroepiandrosteron, a zwłaszcza jego siarczan oraz adrenosteron. Aktywność tych związków jest jednak 7 – 30-krotnie mniejsza niż testosteronu. Testosteron produkowany jest w jądrach mężczyzn w ilości około 8 mg/dobę najwyższy jego poziom występuje w III dekadzie życia. Biologiczny okres półtrwania testosteronu wynosi około 10 minut. W korze nadnerczy i w jądrach powstaje też androstendion – jego głównym źródłem jest jednak przemiana testosteronu. Wytwarzany jest on w ilości 5 razy mniejszej (na dobę) od testosteronu. U kobiet natomiast prawie 3/4 testosteronu powstaje z androstendionu produkowanego w nadnerczach, jakkolwiek stwierdzono, że jajniki produkują około 1/5 obecnego w organizmie testosteronu. Również androstendion, którego stężenie we krwi kobiet znacznie przewyższa stężenie testosteronu, jest produkowany przez nadnercza, a tylko w niewielkiej ilości przez jajniki. Wreszcie siarczan dehydroepiandrosteronu jest produkowany w warunkach fizjologicznych przez nadnercza w ilości około 10 mg/dobę i do niedawna był uważany jedynie za jeden z metabolitów dehydroepiandrosteronu. Należy podkreślić, że pomiędzy dehydroepian- drosteronem i jego estrem siarkowym istnieje równowaga. Okres półtrwania siarczanu dehydroepiandrosteronu wynosi kilka godzin, w przeciwieństwie do kilkunastominutowego tego okresu w przypadku związku wolnego. Związki te w ustroju przechodzą nieodwracalnie w androstendion. Produkcja testosteronu przez jajniki kobiety stanowi tylko 20% produkcji tego hormonu w organizmie na dobę, gdyż powstaje on w toku przemian innych androgenów, a szczególnie z androstendionu.